Spomenici kulture predstavljaju jedno od najvećih blaga ovog kraja. U samom centru Banje, na mestu odakle se širi pogled na sve strane, kao i  koje se sa svih drugih strana vidi, nalazi se manastir Sveti Nikola, posvećen svetom Nikoli Mirlikijskom. Očigledno graditelj nije želeo da krije svoje delo, no je smišljeno izabrao najlepše mesto u celom kraju, i tu podigao manastir.

 

Tačna godina gradnje se nezna, no postojao je već u XII veku, kada se njegov iguman pominje u „Studeničkom tipiku“ kao jedan od onih koji učestvuju u izboru Studeničkog igumana. Smatra se da ga je podigao Uroš Prvi i dao mu ime Manastir Svetog Nikole. Verovao je u ovog sveca i smatrao da mu je zahvaljujući njemu i toploj banjskoj vodi vraćeno zdravlje. Manastir je bio rušen i spaljivan do temelja u nekoliko navrata, ali je ipak zadržao svoj prvobitni izgled.

 
    Glavni manastirski hram je posvećen svetom Nikoli, uz čiji je južni zid dozidana manja crkva uspenja presvete Bogorodice.U sklopu manastira je nekada postojala još jedna crkva posvećena svetom Iliji, od koje su ostali samo temelji, a sa čijom obnovom se počinje 2008 godine. Manastir se danas nalazi pod zaštitom države Srbije, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.
  1974. godine otkrivena je manastirska riznica, zakopana krajem XVII veka,koja sadrži 40 crkvenih predmeta od plemenitih metala. Ovaj sadržaj crkvenih stvari neprocenjive istorijske i umetničke vrednosti sastoji se isključivo od belog ili pozlaćenog srebra sa ili bez dragulja od gorskog kristala i rožine okovane u srebro. 2007 godine su predmeti vraćeni iz Beograda u manastir, i od tada se nalaze u crkvi uspenja presvete Bogorodice.
 Jedna veoma dobra knjiga, sa svim podacima i slikama, napisana je od strane istoričara umetnosti, gospođe Mirjane Šakote, koja je i pronašla riznicu.
Knjiga se može kupiti u manastiru.